O Muzeum

14 września 2017 r. w Krakowie został podpisany list intencyjny w sprawie utworzenia Muzeum im. gen. Władysława Andersa.

Sygnatariuszami dokumentu byli: Anna Maria Anders (córka generała Andersa, która objęła muzeum honorowym patronatem), Wojewoda Małopolski oraz JM Rektor Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. W związku z tym, 30 marca 2020 r. w strukturze Uniwersytetu Pedagogicznego powstała nowa jednostka ogólnouczelniana: Droga do wolności – Muzeum im. gen. Władysława Andersa (w organizacji).

W 1942 r. wraz z gen. Władysławem Andersem ZSRS opuściło ok. 120 tysięcy Polaków. Byli wśród nich jeńcy wojenni, więźniowie i zesłańcy, oraz kobiety i dzieci. Armia Polska liczyła ok. 80. tysięcy, resztę stanowili cywile. Szczególną zasługą generała Andersa, oprócz działań wojskowych, było to, że po układzie Sikorski-Majski, udało się wydostać do wolnego świata właśnie ludność cywilną. Armia utworzona w ZSRS zapisała chlubną kartę w czasie działań wojennych, ze szczególnym uwzględnieniem walk pod Monte Cassino. Ludność cywilna została rozlokowana w wielu krajach świata, w tym na Bliskim Wschodzie, w Afryce Wschodniej i Południowej, Indiach, Meksyku oraz Nowej Zelandii. Wielkim wysiłkiem, na obczyźnie zorganizowano polskie instytucje i organizacje, w tym szkolnictwo, harcerstwo, opiekę zdrowotną i inne. Po zakończeniu wojny, ludność polska, która wyszła z ZSRS w 1942 roku, rozjechała się po świecie, trafiając głównie do Wielkiej Brytanii, Australii, Kanady, USA, RPA, Izraela oraz innych krajów na różnych kontynentach. Tam stworzyli prężnie działające ośrodki polonijne, które funkcjonują do dziś. Część Polaków „od Andersa” trafiła również do komunistycznej Polski. Fenomen tej społeczności, jak i niezwykłe wyjście narodu z granic totalitarnego sowieckiego państwa, nie został do dziś w odpowiedni sposób zapisany w świadomości Polaków.

Moment powołania Muzeum do życia jest kluczowy, bowiem żyją jeszcze ostatni świadkowie, którzy najczęściej jako dzieci doświadczyli cierpień zesłańców, a potem w 1942 roku przeszli drogę do wolnego świata, choć jeszcze nie do wolnej Polski. Najmłodsi z nich mają obecnie powyżej 80 lat. Trzeba więc działać szybko, aby ludzie ci poczuli, że wolny kraj, ich ojczyzna, niezapomniała o nich. Powstanie nowoczesnego Muzeum pozwoli w znaczny sposób nadrobić utracony czas. Będzie to szczególnie ważny aspekt w kształceniu młodych pokoleń Polaków.

Koordynatorem Muzeum jest Centrum Dokumentacji Zsyłek, Wypędzeń i Przesiedleń Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. W zbiorach Centrum znajduje się około 300. relacji ludzi (w zapisie audiowizualnym), którzy wyszli wraz z gen. Władysławem Andersem w 1942 z ZSRS. Są to zarówno wojskowi, jak i cywile. Dodatkowo, w Centrum znajdują się tysiące dokumentów i fotografii związanych z opisywanym exodusem i jego konsekwencjami. Materiały zostały zebrane podczas wielokrotnych misji naukowych do Wielkiej Brytanii, Kanady, USA, RPA, Australii i Izraela oraz podczas prac w Polsce. Jest to olbrzymia baza do wdrożenia idei Muzeum, którą bez wątpienia należy wykorzystać.

Muzeum jest w trakcie organizacji. Na 3,5 ha terenie należącym do Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie powstaje park edukacyjny, który ma pokazać losy żołnierzy II Korpusu oraz ich bliskich – cywili, którzy trafili do polskich osiedli uchodźczych w Indiach, Nowej Zelandii, Meksyku, a także w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Powstanie parku edukacyjnego to pierwszy etap tworzonego muzeum. Otwarcie parku edukacyjnego planowane jest w 2024 r. w 80. rocznicę bitwy pod Monte Cassino.

Chcąc ocalić od zapomnienia dzieje polskich obywateli, którzy na skutek II wojny światowej znaleźli się z dala od domu i Ojczyzny, zachęcamy świadków historii do kontaktu z muzeum im. gen. Andersa. Być może w Państwach domach są rodzinne pamiątki – relikwie – a dla nas bezcenne archiwalia. Zachęcamy do przekazywania ich do powstałego Muzeum. Będą one stanowiły część ekspozycji, która opowie zwiedzającym historię drogi do wolności dziesiątek tysięcy Polaków, którzy przeszli przez „szlak nadziei”.